Việc tái hiện lại địa đạo sát nhất với thực tế là một thành công của đoàn phim, nhưng đồng thời cũng mang đến thách thức vì quá trình quay phim sẽ khó khăn hơn trong không gian chật hẹp.
Sản xuất phim đề tài chiến tranh vốn đã là một bài toán khó, để phim sát với hiện thực trong quá khứ nhất, lột tả đúng tinh thần của cuộc chiến cũng như của những người lính còn khó hơn. Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên, nhà sản xuất Nguyễn Trí Viễn và ekip phim Địa Đạo: Mặt Trời Trong Bóng Tối đã lựa chọn giải bài toán khó khăn nhất – tái hiện lại một trong những cuộc chiến cam go nhất của dân tộc, dưới lòng địa đạo.
Địa đạo Củ Chi vốn được xem là biểu tượng của chiến tranh nhân dân, đã góp phần bẻ gãy ý chí xâm lược của người Mỹ. Như câu thoại đầu trailer của nhân vật Bảy Theo (Thái Hoà đóng): “Củ Chi còn, Sài Gòn mất”, nơi đây luôn phải hứng chịu những trận càn khốc liệt của quân đội Mỹ để xóa sổ vùng trọng yếu của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam bấy giờ. Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên cùng ekip đã tốn rất nhiều công sức, thời gian để tái hiện lại một đoạn lịch sử đầy bi hùng đó, đối mặt với vô vàn khó khăn trong sản xuất, yêu cầu làm việc khắc nghiệt.
Hậu trường phim Địa Đạo: Mặt Trời Trong Bóng Tối
Quá trình quay phim được thực hiện trong điều kiện chưa từng có
Cái khó khăn đầu tiên khi bắt tay vào quay phim là địa hình và ánh sáng trong địa đạo mô phỏng. DOP K’Linh chia sẻ: “Tôi từng không biết phải quay bộ phim này như thế nào. Trước khi quay khoảng 6 tháng, tôi rất hoang mang. Trong địa đạo mô phỏng không có không gian để đặt ánh sáng, rất khó xoay trở cho các thiết bị.”
Vì vậy, ngoài việc xây dựng phim trường trong nhà mô phỏng địa đạo trong lòng đất được thử đi thử lại với rất nhiều chất liệu và cách thức, tất cả các cảnh quay đều phải được thực hiện bằng tay, vừa để có cái nhìn “con người” nhất, thực tế nhất, mà cùng vì không gian hẹp không thể dựng ray cho máy quay được. Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên đã giữ nguyên ánh sáng trong phim chỉ thuần là ánh đèn dầu và đèn pin của các chiến sĩ thay vì sử dụng thêm các thiết bị chiếu sáng khác để quay phim dễ dàng hơn.
Ban đầu, địa hình phức tạp của “set quay” đặc biệt này đã khiến hình ảnh quay được rung đến mức không thể sử dụng được. Tổ quay phim đã phải tập thể lực nghiêm túc để quen với việc di chuyển, mang vác máy quay và quay phim trong địa đạo. Theo DOP K’linh, quá trình quay phim của Địa Đạo: Mặt Trời Trong Bóng Tối tốn thời gian gấp 6 lần so với những phim điện ảnh khác, vì không gian hạn chế khiến mọi công đoạn đều bị kéo dài hơn.
Địa đạo “sống lại” dưới bàn tay ekip đoàn phim và sự đồng hành của chính người lính trong quá khứ
Không thể quay phim trong địa đạo thật được, điều đó có nghĩa phải mô phỏng lại địa đạo trong phim trường và phải tái hiện lại thật nhất, chi tiết nhất. May mắn, đoàn phim có sự giúp đỡ, tư vấn của Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân Tô Văn Đực – một người du kích đã từng sống và chiến đấu dưới địa đạo Củ Chi. Từ đó, một địa đạo thô sơ, phức tạp và đan cài với nhau, mô phỏng việc “đào bằng tay” của người dân Củ Chi thời bấy giờ dần dần hiện lên, sẵn sàng cho những cuộc giao tranh khốc liệt.
Việc tái hiện lại địa đạo sát nhất với thực tế là một thành công của đoàn phim, nhưng đồng thời cũng mang đến thách thức vì quá trình quay phim sẽ khó khăn hơn trong không gian chật hẹp. Nhưng khi càng làm, mọi thứ lại càng sáng tỏ hơn, tìm được hướng đi tốt hơn. Sau nhiều lần thử nghiệm, mỗi phần địa đạo được tạo từ các chất liệu khác nhau, nhưng lớp cuối cùng vẫn là đất. Sau đó bề mặt sẽ được làm màu, tạo hiệu ứng hoặc thêm rễ cây,… để tạo cảm giác chân thực và đa dạng.
Bên cạnh set quay địa đạo trong phim trường, đoàn làm phim còn thực hiện những cảnh quay bên ngoài ở một cánh rừng ven sông Sài Gòn ở Củ Chi. Việc thực hiện một phim chiến tranh về Củ Chi ngay trên đất Củ Chi đem lại cho ekip và dàn diễn viên những cảm xúc bồi hồi khó tả. Và đoàn phim đã tận dụng tối đa những điều kiện có được để tái hiện chân thật nhất một căn cứ địa đổ nát dưới làn bom của quân đội Mỹ, nơi vốn từng là làng mạc thân yêu.
Địa Đạo: Mặt Trời Trong Bóng Tối may mắn có được sự ủng hộ lớn của Bộ Quốc phòng và các cơ quan ban ngành đoàn thể, được hỗ trợ các phương tiện cơ giới hạng nặng phục vụ quá trình quay phim. Vì thế, phim được kỳ vọng sẽ kể lại câu chuyện chân thực nhất của những người du kích quả cảm, quyết tử bám trụ lại chiến khu để bảo vệ vùng chiến lược trọng yếu.
NSƯT Bùi Thạc Chuyên nói gì về các tình tiết dễ gây tranh cãi ở “Địa đạo”?
Đạo diễn, NSƯT Bùi Thạc Chuyên đã có những chia sẻ thẳng thắn về những tình tiết dễ gây tranh cãi trong bộ phim mới ra rạp đã gây sốt – “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối”.
Trong cuộc trò chuyện với phóng viên Dân trí, đạo diễn, NSƯT Bùi Thạc Chuyên đã có những chia sẻ thẳng thắn về hành trình 11 năm làm phim Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối.
Từ khi anh đặt bút viết những dòng kịch bản đầu tiên vào năm 2014 đến khi hoàn thiện tác phẩm và chiếu trên màn ảnh rộng.
Đạo diễn, NSƯT Bùi Thạc Chuyên trong cuộc trò chuyện với phóng viên, tại Hà Nội (Ảnh: Nguyễn Hà Nam).
Với Bùi Thạc Chuyên, câu chuyện Củ Chi rất đặc biệt, có giá trị lớn, thể hiện rõ tinh thần người Việt Nam trong chiến tranh. Anh ví vùng đất này như một “mỏ vàng” – càng để lâu càng quý – khác với những kịch bản khác mà anh từng mất hứng thú sau một thời gian.
Và đó là lý do Bùi Thạc Chuyên kiên trì theo đuổi dự án này, dù biết rằng đề tài lịch sử vốn từng nhận những “đao búa” từ khán giả và giới phê bình phim.
“Nếu chính tôi không mê, không “phát điên” vì nó thì đừng mong và hy vọng khán giả cũng sẽ thích – đó là nguyên tắc làm phim của tôi”, Bùi Thạc Chuyên nói.
Nam đạo diễn cho biết, quá trình anh viết kịch bản diễn ra khá nhanh và tập trung: Từ năm 2014 đến năm 2016 đã hoàn thành.
Tuy nhiên, để có được những lời thoại miền Nam chân thực nhất, anh đã nhờ đến sự giúp đỡ của nhà văn Nguyễn Thị Minh Ngọc. Thêm vào đó, những lời khen ngợi từ một người dịch kịch bản sang tiếng Anh và một biên kịch Hollywood đã tiếp thêm động lực cho anh trong suốt quá trình thực hiện bộ phim.
Song, con đường từ ý tưởng đến màn bạc không hề bằng phẳng. Năm 2019, dự án từng được lên kế hoạch quay tại nước ngoài với vốn từ một công ty nước ngoài. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, kế hoạch này đã bị trì hoãn.
Đến năm 2022, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên quyết định quay phim tại Việt Nam, bởi anh cảm thấy “nợ Củ Chi, nợ những anh hùng đã hy sinh”.
Anh muốn tự tay kể câu chuyện này trên chính mảnh đất quê hương đã sinh ra nó, vào dịp kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước – một thời điểm vô cùng ý nghĩa.
Đạo diễn chia sẻ rằng, chiến tranh rất thảm khốc và đau thương (Ảnh: Nguyễn Hà Nam).
Khác những bộ phim chiến tranh trước đây với những khoảnh khắc chiến thắng và chủ nghĩa anh hùng cách mạng, Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối chọn lối đi táo bạo khi khắc họa nỗi đau thương, sự sinh tồn và nhân tính của con người trong hoàn cảnh khốc liệt, giữa khói lửa của chiến tranh.
Cách khai thác này ít nhiều gây ra dư luận trái chiều. Bùi Thạc Chuyên không ngại đối diện, anh thẳng thắn: “Chiến tranh thật sự là như vậy: Thảm khốc và kinh khủng lắm. Làm phim trong thời bình là kể về sự thật, giúp thế hệ hôm nay nhìn rõ sự thật để thấu hiểu hơn hy sinh của cha ông”.
Anh muốn bộ phim tái hiện sự thật lịch sử một cách chân thực nhất, không chỉ là những hình ảnh hào hùng, mà còn là những khoảnh khắc sống còn đầy ám ảnh.
Đạo diễn, NSƯT Bùi Thạc Chuyên nói rằng, anh đã cân nhắc kỹ khi đưa cản.h nón.g vào phim và khẳng định nó mang thông điệp, ý nghĩa nhất định (Ảnh: Nguyễn Hà Nam).
Một trong những tình tiết phim gây tranh cãi là cảnh cuối phim, khi nhân vật Ba Hương (Hồ Thu Anh) và Tư Đạp (Quang Tuấn) cứu một lính Mỹ bằng cách đưa ra khỏi địa đạo, chặt những cây chuối giữa khu rừng bị đốt kết thành bè để anh ta nằm lên đó. Một số khán giả cho rằng, cảnh này “hơi khiên cưỡng” và “quá nhân văn”.
Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên lý giải: “Chi tiết đó hoàn toàn có thật, không hề hư cấu. Bờ sông và làng cũ vẫn còn những cây chuối gãy sót lại sau trận càn, không phải cháy hết như khán giả nghĩ. Cứu lính Mỹ là nhân tính của người Việt. Thấy người khổ, dù là kẻ thù vừa giế.t đồng đội, ta vẫn thương”.
Anh cũng nhấn mạnh rằng, cảnh này không chỉ là một cái kết, mà là thông điệp về sự tha thứ – chìa khóa để chấm dứt hận thù, chiến tranh.
Đạo diễn lấy ví dụ về những bà mẹ Quảng Bình cụt chân vì bom, nhưng vẫn vui vẻ khi người Mỹ đến thăm, không hề oán trách. Điều này cho thấy, người Việt có tinh thần vị tha và luôn hướng đến hòa bình.
Ngoài ra, cản.h nón.g giữa nhân vật Út Khờ với người đàn ông giấu mặt và Ba Hương với Tư Đạp trong phim cũng gây ra những ý kiến trái chiều.
Không ít khán giả thắc mắc: “Tại sao giữa mưa bom bão đạn, “nước sôi lửa bỏng” của cuộc chiến lại có chỗ cho yêu đương?”, “Cản.h nón.g có thật sự cần thiết trong phim?”…
Chia sẻ về điều này, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên giải thích rằng, cả 2 cản.h nón.g trong phim đều thể hiện tiếng nói của khát vọng sống mãnh liệt giữa lằn ranh sinh tử.
Anh nhấn mạnh: “Con người trong chiến tranh, sợ chế.t nhưng không muốn buông xuôi. Họ muốn yêu và khát khao được tìm thấy nhau giữa bom đạn, khát khao được sống đến giây phút cuối cùng, đó là tính nhân bản”.
Một cảnh trong phim “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” (Ảnh: Đoàn phim cung cấp).
Đạo diễn cho biết, tất cả đều lấy cảm hứng từ những câu chuyện có thật. Như chuyện mấy chục thanh niên xung phong ôm nhau trong hang đá trước khi chế.t, hay lời kể của anh hùng Tư Cang về những giây phút cận tử ở Củ Chi.
Tình yêu của Ba Hương với Tư Đạp cũng là một điểm nhấn trong phim. Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên chia sẻ: “Ba Hương yêu Tư Đạp mãnh liệt nhưng không bao giờ nói ra – cô liều mạng vượt qua phục kích Mỹ để ôm anh”.
Điều này cho thấy, tình yêu cũng là một động lực mạnh mẽ giúp con người vượt qua mọi khó khăn trong chiến tranh.
Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên chia sẻ rằng, chiến tranh nhân dân – sức mạnh giúp người Việt vượt qua kẻ thù hùng mạnh – là linh hồn xuyên suốt Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối.
Anh cũng hé lộ về cách người dân Củ Chi đào địa đạo, một chi tiết độc đáo được đưa vào phim.
Bùi Thạc Chuyên nói: “Dân đào hố sâu 2m, cách nhau 7m, nối hai đầu lại bằng sức người, không cần bản vẽ hay cốt pha. Chi tiết ấy thể hiện sự sáng tạo và ý chí bất khuất, tinh thần chịu đựng của những người nông dân Việt Nam bình dị trong chiến tranh”.
Về những khó khăn trong quá trình sản xuất, đạo diễn cho biết, quay phim tại địa đạo thật là điều không thể, do đó, ê-kíp đã phải tự tạo ra mô hình địa đạo với yêu cầu “giả nhưng thật hơn cả thật”.
Họ đã sử dụng cây giả, đá giả, nhờ tài năng và sáng tạo của các họa sĩ, những bối cảnh này khi lên phim thậm chí còn đẹp hơn cả địa đạo thật.
Anh mong muốn khán giả khi xem phim vừa cảm thấy chân thực vừa bị cuốn hút bởi hình ảnh được chăm chút.
Phim lịch sử thường bị cho là khó tiếp cận khán giả trẻ nhưng Bùi Thạc Chuyên không đồng tình với quan niệm đó.
Anh khẳng định: “Vấn đề không phải ở thể loại, mà là phim hay hoặc dở, thật hay giả, nếu không làm tới nơi thì khán giả sẽ phát hiện ra ngay”.
Với Bùi Thạc Chuyên, việc một bộ phim có tiếp cận được với khán giả trẻ không nằm ở thể loại mà ở cách thể hiện (Ảnh: Nguyễn Hà Nam).
Bùi Thạc Chuyên tin rằng, khán giả Gen Z thông minh, đã quen thuộc với phong cách điện ảnh quốc tế, nên Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối được xây dựng như một bộ phim sinh tồn – không phải câu chuyện tranh giành chiến thắng mà là hành trình bám trụ đến cùng.
Khán giả sẽ thấy ngạt thở, hồi hộp, nhưng cũng cảm nhận rõ tình yêu, hy sinh trong từng khoảnh khắc. Khi bộ phim hoàn thành, Bùi Thạc Chuyên không tự đán.h giá giá trị của nó.
“Mọi sự đán.h giá hãy để khán giả. Tôi đã làm hết sức mình, xong là thở phào vì hoàn thành một giấc mơ dài, rồi quên nó đi để bước tiếp”, anh nói, giọng nhẹ nhàng nhưng đầy kiên định.
Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối là phim chiến tranh đầu tiên tại Việt Nam do tư nhân sản xuất, không có vốn nhà nước.
Phim lấy bối cảnh năm 1967 khi chiến tranh Việt Nam đang diễn ra khốc liệt. Tại Củ Chi, đội du kích 21 người tại căn cứ Bình An Đông do Bảy Theo (Thái Hòa) chỉ huy có nhiệm vụ bảo vệ một nhóm thông tin tình báo ẩn náu dưới lòng đất. Họ trở thành mục tiêu tìm và diệt của quân đội Mỹ.
Tác phẩm kể về tình đồng đội, tình yêu và khát khao sống của những người lính, nhưng trên hết vẫn là tinh thần hy sinh vì Tổ quốc.
Phim được Bùi Thạc Chuyên ấp ủ kịch bản, sản xuất trong hơn 10 năm, được Bộ Quốc phòng, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch, Bộ Tư lệnh TPHCM, Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM, UBND TPHCM… cùng nhân dân huyện Củ Chi hỗ trợ.
Nguồn: https://vietgiaitri.com/bi-mat-hau-truong-bom-tan-dia-dao-gian-nan-gap-6-lan-phim-khac-thoat-nan-nho-cong-lao-cua-1-nguoi-20250404i7413387/?campid=cWNfZmFjZWJvb2t8Y3BjfFZHVDAwMS1MaW5rXzIwMjUwNDA0fDE4OjQ2OjM1