PGS Bùi Hiền, người từng gây tranh cãi với bộ cải tiến “tiếq Việt” vừa qua đời tại Phú Thọ, hưởng thọ 90 tuổi.
PGS.TS Bùi Hiền mất ngày 11/5 tại ở TP Việt Trì, tỉnh Phú Thọ, hưởng thọ 90 tuổi.
Lễ viếng sẽ được tổ chức vào 13h ngày 12/5, an táng tại Vĩnh Chân, Hạ Hòa, Phú Thọ.
PGS.TS Bùi Hiền sinh năm 1935 tại Hạ Hòa, Phú Thọ. Ông là giảng viên tiếng Nga, nguyên là Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Ngoại ngữ (nay là ĐH Ngoại ngữ, ĐH Quốc gia Hà Nội).
Vốn mồ côi cha mẹ từ thuở nhỏ, ông đã vượt qua mọi khó khăn gian khổ và ý chí vươn lên để trở thành một nhà khoa học nghiêm túc, tâm huyết.
PGS.TS Bùi Hiền, cha đẻ của đề xuất cải tiến “tiếq Việt” vừa qua đời (Ảnh: Lệ Thu).
Ông là tác giả của hàng chục cuốn sách giáo khoa, sách giáo viên, sách đọc thêm tiếng Nga cho trường phổ thông, 4 bộ từ điển các loại, trong đó có bộ “Từ điển giáo khoa Nga – Việt” dày 1.800 trang được gắn hai Huy chương quốc tế là “Bussiness initiative directions” và “International gold star for quality”.
Dù đã nghỉ hưu nhiều năm nay, PGS Bùi Hiền vẫn không ngừng nghiên cứu và sáng tạo để cùng đồng nghiệp hoàn thành nhiều cuốn sách có ý nghĩa.
Ông đã được tặng thưởng Huân chương Chống Mỹ cứu nước hạng II; Huy chương Puskin vì thành tích truyền bá tiếng Nga; Huy chương “Cán bộ ưu tú ngành xuất bản Liên Xô”.
Năm 2017, ông gây tranh cãi mạnh mẽ trên mạng xã hội khi bất ngờ công bố đề xuất cải tiến tiếng Việt. Chẳng hạn, “luật giáo dục” phải viết là “luật záo zụk”, “nhà nước” là “n’à nướk”, “ngôn ngữ” là “qôn qữ”…
Cách viết Tiếng Việt cải tiến mà PGS.TS. Bùi Hiển đưa ra, gây tranh cãi lớn trong dư luận.
Theo ông Bùi Hiền, trải qua gần một thế kỷ, đến nay chữ quốc ngữ đã bộc lộ nhiều bất hợp lý, nên cần phải cải tiến để giản tiện, dễ nhớ, dễ sử dụng, tiết kiệm thời gian, vật tư…
Bộ chữ “tiếq Việt” sau cải tiến của PGS.TS Bùi Hiền (Ảnh: Lệ Thu).
Những bất hợp lý mà PGS Bùi Hiền đưa ra gồm: Hiện tại, chúng ta sử dụng 2, 3 chữ cái để biểu đạt một âm vị phụ âm đứng đầu. Ví dụ C – Q – K (cuốc, quốc, ca, kali), Tr – Ch (tra, cha), S – X (sa, xa)… Bên cạnh đó, lại dùng 2 chữ cái ghép lại để biểu đạt âm vị một số phụ âm đứng cuối vần như Ch, Ng, Nh (mách, ông, tanh…).
Từ đó, ông kiến nghị một phương án làm cơ sở để tiến tới một phương án tối ưu trình nhà nước. Chữ quốc ngữ cải tiến của tác giả Bùi Hiền dựa trên tiếng nói văn hóa của thủ đô Hà Nội cả về âm vị cơ bản lẫn 6 thanh điệu chuẩn, nguyên tắc mỗi chữ chỉ biểu đạt một âm vị, và mỗi âm vị chỉ có một chữ cái tương ứng biểu đạt.
Sẽ bỏ chữ Đ ra khỏi bảng chữ cái tiếng Việt hiện hành và bổ sung thêm một số chữ cái tiếng Latin như F, J, W, Z. Bên cạnh đó, thay đổi giá trị âm vị của 11 chữ cái hiện có trong bảng trên, cụ thể: C = Ch, Tr; D = Đ; G = G, Gh; F = Ph; K = C, Q, K; Q = Ng, Ngh; R = R; S = S; X = Kh; W =Th; Z = d, gi, r. Vì âm “nhờ” (nh) chưa có kí tự mới thay thế, nên trong văn bản trên tạm thời dùng kí tự ghép n’ để biểu đạt.
Ngoài các ý kiến phản đối, cũng có ý kiến cho rằng, ý tưởng của PGS.TS Bùi Hiền không hẳn bất hợp lý, ông đang hướng đến một nguyên tắc thống nhất về ngôn ngữ Việt.
Ngày 29/12/2017, đề xuất cải tiến chữ viết tiếng Việt được Cục Bản quyền tác giả cấp giấy chứng nhận bản quyền.
Ngày 12/1/2018, ông tiếp tục công bố 3.254 câu thơ lục bát của Truyện Kiều bằng ngôn ngữ “tiếq Việt”.
Cuối năm 2018, ông công bố dừng hoàn toàn, không nghiên cứu thêm bất cứ điều gì về bộ cải tiến tiếng Việt bởi bộ cải tiến đã hoàn thành rất đầy đủ, rõ ràng, cộng với sức khỏe không cho phép.
Nguồn: https://dantri.com.vn/giao-duc/pgsts-bui-hien-cha-de-bo-de-xuat-cai-tien-tieq-viet-qua-doi-20250512091355257.htm