Nếu có bỏ đơn vị hành chính cấp huyện và sáp nhập tỉnh, thành “chắc chắn phải tính đến sửa Hiến pháp và sửa đổi Luật Tổ chức chính quyền địa phương”.
Quy trình sửa đổi Hiến pháp để bỏ cấp huyện, sáp nhập tỉnh, thành sẽ diễn ra như thế nào?
Sáng 28/2, tại cuộc họp báo công bố các lệnh của Chủ tịch nước công bố các luật được Quốc hội thông qua tại kỳ họp bất thường thứ 9 vừa qua, Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật – Tư pháp Quốc hội Nguyễn Phương Thủy đã trả lời một số câu hỏi của phóng viên liên quan đến các điểm mới của Luật Tổ chức chính quyền địa phương, việc nghiên cứu bỏ đơn vị hành chính cấp huyện, sáp nhập tỉnh, thành.
Bà Nguyễn Phương Thủy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Quốc hội phát biểu trong họp báo. Ảnh: QH
Theo bà Thủy, căn cứ của quy định hiện hành, hệ thống đơn vị hành chính của Việt Nam bao gồm ba cấp: tỉnh, huyện và xã. Việc tổ chức Hội đồng Nhân dân (HĐND) và Ủy ban Nhân dân (UBND) ở các cấp này được thiết lập phù hợp với Hiến pháp 2013. Do đó, các quy định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 cơ bản tuân thủ theo Hiến pháp.
Tuy nhiên, cũng theo Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật – Tư pháp, vừa rồi, Kết luận 126 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đặt ra yêu cầu mới, nhiệm vụ mới tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy, đặc biệt là địa phương, trong đó tiếp tục nghiên cứu bỏ cấp huyện, sáp nhập một số tỉnh, thành.
“Kết quả nghiên cứu sẽ báo cáo cấp có thẩm quyền. Nếu có chỉ đạo về việc triển khai sắp xếp bỏ cấp huyện thì chắc chắn là phải tính đến sửa Hiến pháp. Vì Điều 110 của Hiến pháp hiện đang nói rất rõ về hệ thống đơn vị hành chính của nước Việt Nam, trong đó có cấp huyện”, bà Thủy nhấn mạnh.
Nói về quy trình để sửa Hiến pháp để thực hiện việc sáp nhập, tinh gọn đơn vị hành chính, bà Thủy cho rằng, trong trường hợp sửa thì sẽ thực hiện quy định tại Điều 120. Theo đó, trên cơ sở đề nghị của Chủ tịch nước, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ hoặc của 1/3 tổng số đại biểu thì Quốc hội sẽ xem xét quyết định có cần sửa Hiến pháp hay không.
Tiếp đó, nếu được 2/3 đại biểu Quốc hội đồng ý chuyển sang giai đoạn tiến hành sửa đổi. Quốc hội sẽ thành lập Ủy ban sửa đổi hoặc dự thảo Hiến pháp.
Ủy ban sẽ nghiên cứu, soạn ra dự thảo sửa đổi Hiến pháp, tổ chức lấy ý kiến cả nước về nội dung sửa đổi Hiến pháp. Sau đó sẽ báo cáo Quốc hội để thông qua các nội dung sửa đổi này.
“Cùng với sửa đổi Hiến pháp thì chắc chắn cũng phải điều chỉnh các luật Tổ chức chính quyền địa phương, nhất là liên quan cấp hành chính, chính quyền; điều chỉnh lại quyền hạn nhiệm vụ các cấp chính quyền từ 3 cấp sang 2 cấp”, bà Thủy nhấn mạnh và cho rằng, đấy là những vấn đề các cơ quan đang trong quá trình nghiên cứu, khi nào có chỉ đạo, chủ trương chính thức sẽ thông tin đến báo chí.
Toàn cảnh buổi họp báo. Ảnh: QH
Trước đó, ngày 14/2/2025, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú đã ký Kết luận số 126-KL/TW, yêu cầu nghiên cứu định hướng tiếp tục sắp xếp, bỏ cấp hành chính trung gian (cấp huyện) và sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh. Mục tiêu là tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phù hợp với thực tiễn phát triển.
Liên quan đến kết luận trên, nhiều ý kiến cho rằng thời điểm hiện tại là “chín muồi” để nghiên cứu sáp nhập tỉnh và bỏ cấp huyện. Sự phát triển của công nghệ thông tin và hạ tầng giao thông hiện nay tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý hành chính trên phạm vi rộng hơn, đồng thời giúp tinh gọn bộ máy và nâng cao hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương.
Hiến pháp đang quy định về các đơn vị hành chính như thế nào?
Theo Điều 110 của Hiến pháp quy định rõ các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được phân định như sau:
Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;
Tỉnh chia thành huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc trung ương chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương;
Huyện chia thành xã, thị trấn; thị xã và thành phố thuộc tỉnh chia thành phường và xã; quận chia thành phường.
Diện mạo một góc TP Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Ảnh: Thiên Sơn
Đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập.
Việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương và theo trình tự, thủ tục do luật định.
Còn cụ thể hơn, theo điều 9 của Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 có hiệu lực từ ngày 1/3/2025 nêu rõ, Quốc hội là cơ quan quyết định thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp tỉnh.
Tuy nhiên, các quyết định này phải được thông qua quy trình pháp lý chặt chẽ. Cụ thể, theo Điều 10 Trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính gồm nhiều bước.
Theo Thiên Sơn (Đời sống & pháp luật)